શિક્ષણ જગતની અધોગતિ

તંત્રીલેખ 

એજ્યુકેશન બિઝનેસ 

++++++++++++++

ગત સપ્તાહે ભારત સરકારે પેપર લીક વિરોધી કાયદો લાગુ કર્યો આ કાયદા મુજબ 10 વર્ષ સુધીની સજા અને એક કરોડ સુધીનો દંડ કરવામાં આવે તેવી જાહેરાત કરવામાં આવી છે

દેશમાં પેપર લીક વિરોધી કાયદો એટલે કે પબ્લિક એક્ઝામિનેશન (પ્રિવેન્શન ઓફ અનફેર મીન્સ) એક્ટ, ૨૦૨૪ અમલમાં આવ્યો છે. કેન્દ્રએ શુક્રવારે (૨૧ જૂન) મધ્યરાત્રિએ તેનું જાહેરનામું બહાર પાડ્યું હતું. આ કાયદો ભરતી પરીક્ષાઓમાં છેતરપિંડી અને અન્ય ગેરરીતિઓને રોકવા માટે લાવવામાં આવ્યો છે.

આ કાયદા હેઠળ, પેપર લીક કરવા અથવા ઉત્તરપત્ર સાથે ચેડા કરવા પર ઓછામાં ઓછી ૩ વર્ષની જેલની સજા થશે. આને ?૧૦ લાખ સુધીના દંડ સાથે પાંચ વર્ષ સુધી લંબાવી શકાય છે. આ કાયદો બનાવવાથી પેપર લીકની ઘટનાઓ ઘટી જશે તેવી આશા રાખવામાં આવે છે. શિક્ષણ જગત આજે ભ્રષ્ટાચાર નો અડ્ડો બની ગયું હોય તેવું લાગે છે એક સમયની તપોવન સંસ્કૃતિમાં વિદ્યાર્થીઓને વિદ્યાદાન વિનામૂલ્ય આપવામાં આવતું હતું આજે વિનામૂલ્યે શિક્ષણ આપવાની વાત અર્થહિન લાગે. કારણકે એજ્યુકેશન નો ફિલ્ડ હવે સેવાનું નહીં પરંતુ મબલક કમાણી કરવાનું ક્ષેત્ર બની ગયું છે

આજે વિદ્યાર્થીઓને શિક્ષણ આપવા માટે આધુનિક ટેકનોલોજી આવી ચૂકી છે આમ છતાં તેનો ભાગ્ય જ ઉપયોગ થાય છે મોટાભાગે છપાયેલા પાઠ્યપુસ્તકો, નોટ બૂકો સ્વાધ્યાયપોથીઓ તથા અન્ય સાહિત્ય મોટા પ્રમાણમાં ઉપયોગમાં લેવાય છે લાખો ટન કાગળનો ઉપયોગ એજ્યુકેશન પાછળ થાય છે અને પર્યાવરણનો મોટા પ્રમાણમાં વિનાશ થઈ રહ્યો છે અભ્યાસમાં જે કંઈ સાહિત્ય છે તેને ડિજિટલ બનાવવાને બદલે શા માટે પ્રિન્ટિંગ બુકો પર આધાર રાખવામાં આવે છે તેનું કારણ માત્ર એટલું જ છે કે આમાં માત્ર સ્કૂલના મેનેજમેન્ટ ને નહીં પરંતુ તમામને મોટા પ્રમાણમાં કમિશનનો મળે છે. આજે ખાનગી સ્કૂલો એક બિઝનેસ જેવી બની છે. એજ્યુકેશન ને લગતી કોઈપણ વસ્તુ આ સ્કૂલના સંચાલકો સાથે જોડાએલી કંપનીઓ દ્વારા વેચવામાં આવે છે અને તેમાં તેને તગડો નફો મળે છે.જો એજ્યુકેશનને ડિજિટલ બનાવવામાં આવે તો આ તગડો નફો મળતો બંધ થાય. એજ્યુકેશન ની અંદર આજે સૌથી વધારે ભ્રષ્ટાચાર છે સૌથી વધુ પૈસા ખવાય છે પેપર લીક થાય છે અને તેને કારણે અનેક સમસ્યાઓ આકાર લે છે માત્ર ભારતમાં આવી સ્થિતિ છે એવું નથી વિશ્વના સૌથી ધનિક દેશ અમેરિકામાં પણ શિક્ષણ જગત ખાડે ગયું છે!

વિશ્વના સૌથી ધનિક દેશ ગણાતા અમેરિકામાં પણ બાળકોના શિક્ષણનું સ્તર ઝડપથી ઘટી રહ્યું છે પબ્લિક સ્કૂલમાં ઈંડર ગાર્ડન થી ધોરણ 12 સુધીના 2531 શિક્ષકો ઉપર સર્વે કરવામાં આવ્યો ત્યારે જે આંકડા પ્રગટ થયા તે ચોકાવનારા જરૂર છે અમેરિકાની શિક્ષણ વ્યવસ્થા ની સ્થિતિ ખૂબ જ નિરાશા જનક હોવાનું આ રિપોર્ટમાં જણાવવામાં આવ્યું છે જેમાં ૮૫ ટકા શિક્ષકો તેના વેતનથી નાખુશ છે. બીજા 30 ટકા શિક્ષકો એવા છે જે બીજે નોકરી શોધી રહ્યા છે.

અમેરિકામાં શિક્ષણ પ્રદ્ધતિની સ્થિતિ ધારણા કરતાં વધુ નિરાશાજનક છે. અહીંની 80% સ્કૂલ યોગ્ય શિક્ષકોને નિયુક્ત કરવા માટે સંઘર્ષ કરી રહી છે. ત્યારે, પહેલાંથી ભણાવી રહેલા શિક્ષકો ઓછામાં ઓછા સંસાધનો અને માતા-પિતા, સ્કૂલ પ્રશાસનની વધારે પડતી અપેક્ષાઓ વચ્ચે સતત ઝઝૂમી રહ્યાં છે. હાલમાં જ પ્યુ નામની સંસ્થા દ્વારા દ્વારા પબ્લિક સ્કૂલોમાં કિન્ડરગાર્ડનથી બારમા ધોરણ સુધીના 2531 શિક્ષકો પર સરવે કરાયો. સર્વે માં

જાણવા મળ્યું કે 90% શિક્ષકો માટે વેતન મોટી સમસ્યા છે વેતન ખૂબ ઓછું છે. શિક્ષકો માટે વિદ્યાર્થીઓની સતત ગેરહાજરી ચિંતા અને હતાશાનું કારણ બન્યું છે. 85% શિક્ષક તેમને મળતા વેતનથી ખુશ નથી. 30% શિક્ષક આ વર્ષે નવી નોકરી શોધી રહ્યા છે ત્યારે, બે તૃતીયાંશ શિક્ષકો માટે માટે સ્કૂલમાં ભણવું મુશ્કેલીનું કારણ બન્યું છે. વિદ્યાર્થીનો વ્યવહાર તેમના કામને વધારે મુશ્કેલ બનાવી રહ્યો છે. 60% શિક્ષકોનું કહેવું છે કે તેમને દરરોજ વિદ્યાર્થીઓના દુર્વ્યવહારનો સામનો કરવો પડે છે. તેમાંથી 40%એ વિદ્યાર્થીઓનું હિંસક હોવું પણ ગણાવ્યું છે. સમસ્યા એ છે કે આવી સ્થિતિમાં તે મદદ માટે માતા-પિતા પર પણ વિશ્વાસ નથી કરી શકતા. તેમાંથી લગભગ 80% એ કહ્યું કે સ્કૂલોમાં દુર્વ્યવહાર માટે બાળકોને જવાબદાર ગણાવા માતા-પિતા ખૂબ ઓછા પ્રયત્નો કરે છે. આ ઉપરાંત 47% શિક્ષકો અનુસાર વિદ્યાર્થીઓને ભણવામાં ખૂબ ઓછી અથવા જરા પણ રુચિ નથી. હાઈસ્કૂલના 77% શિક્ષકો માને છે કે વિદ્યાર્થીઓનું ધ્યાન ભટકવાનું મુખ્ય કારણ ફોન છે.અમેરિકામાં શિક્ષક બનવાનો ઉત્સાહ 2010માં 60%થી ઘટીને 2020માં 20% રહી ગયો છે. 52% શિક્ષક યુવાનોને અન્ય ક્ષેત્રમાં કરિયર બનાવવાની સલાહ આપશે. 2011- 21 વચ્ચે શિક્ષકનું તાલીમ લેનારા લોકોમાં 33%નો ઘટાડો થયો છે.

ભારત જેવો દેશ આજે શિક્ષણમાં મોટી સમસ્યાનો સામનો કરી રહ્યો છે જ્યારે બીજી બાજુ અમેરિકામાં પણ શિક્ષણ મોટી સમસ્યા નો સામનો કરી રહ્યું છે અમેરિકાના ધનવાન બાળકો દફતરમાં પુસ્તકને બદલે ગન લઈને આવે છે. જેનાથી શિક્ષકો અને શાળાના સંચાલકો પણ ડરે છે અન્ય વિદ્યાર્થીઓ પણ આવા માથાભારે વિદ્યાર્થી થી ડરે છે અમેરિકાનું આ સાંસ્કૃતિક વાતાવરણ વિકૃત બની રહ્યું છે જ્યારે ભારતમાં એજ્યુકેશન હબ ગણાતા કોટાની અંદર સૌથી વધુ વિદ્યાર્થીઓ આત્મહત્યા કરી રહ્યા છે તે બતાવે છે કે શિક્ષણનુંસ્તર ભયજનક હદે બગડી ચૂક્યું છે. પેપર લીક ના મામલે નવા કાયદા ઘડવા પડે કે આ દેશના શિક્ષણ જગતનું દુર્ભાગ્ય ગણી શકાય. 

સુરેશ ભટ્ટ