તા.૪-૭-૨૭

*********

રાષ્ટ્ર નો પહેલો વાઈલ્ડલાઈફ ઓવરપાસ કોરિડોર 

*********

રણથંભોર નેશનલ પાર્ક (ટાઈગર રિઝર્વ) એ રાજસ્થાનના સવાઈ માધોપુર જિલ્લામાં આવેલું ભારતનું અગ્રણી ટાઈગર રિઝર્વ છે, અહીં વન્ય જીવો સહેલાઈથી હાઇવે ની સામે સાઈડમાં જઈ શકે તે માટે આ કોનીડર બનાવવામાં આવ્યો છે ભાવનગર નજીકના કાળિયાર અભ્યારણ માટે શા માટે ન બની શકે? 

*******

ભારતના વન્યજીવન ના અભ્યારણ્યમાં રણથંભોરનું નામ પ્રથમ આવે છે. આ ટાઈગર રિઝર્વ છે.

દિલ્હી-મુંબઈ એક્સપ્રેસવે પર, રણથંભોર ટાઈગર રિઝર્વ નજીક, 12 કિલોમીટરના વિસ્તારમાં 

બનાવવામાં આવ્યો છે. આ ખાસ કોરિડોરમાં 5 ઓવરપાસ અને 1.2 કિલોમીટર લાંબો અંડરપાસ શામેલ છે, જેના દ્વારા વાઘ, રીંછ, સિંહ, ચિત્તા જેવા મોટા પ્રાણીઓ હવે કોઈપણ ડર કે અવરોધ વિના રસ્તો પાર કરી શકશે.

દરેક ઓવરપાસને ઉપરથી વૃક્ષો, ઝાડીઓ અને ઘાસથી ઢાંકવામાં આવ્યો છે, જેથી પ્રાણીઓને એવું લાગે કે તેઓ જંગલમાં જ છે. આનાથી તેઓ સહેલાઈથી રસ્તો પાર કરી શકશે અને તેમને રસ્તા કે ગાડીઓનો ડર નહીં લાગે. આ ઉપરાંત, એક્સપ્રેસવેની બંને બાજુ ઊંચી દીવાલો બનાવવામાં આવી છે જેથી ન તો કોઈ પ્રાણી રસ્તામાં આવી શકે અને ન તો કોઈ રાહદારી આ રસ્તાઓ પાર કરી શકે.

પ્રાણીઓને ગાડીઓના અવાજથી પરેશાની ન થાય તે માટે સાઉન્ડ બેરિયર પણ લગાવવામાં આવ્યા છે, જે ટ્રાફિકના અવાજને ઓછો કરે છે. એ પણ સુનિશ્ચિત કરવામાં આવ્યું છે કે નિર્માણ દરમિયાન કોઈ પ્રાણીને નુકસાન ન પહોંચે. આ માટે ખાસ ટીમો 24 કલાક તૈનાત હતી, જે કામની દેખરેખ કરતી હતી.

પ્રોજેક્ટ ટાઈગર: રણથંભોર સહિત દેશના ટાઈગર રિઝર્વોમાં વાઘની વસ્તી અને તેના નિવાસસ્થાનનું રક્ષણ કરવા માટે ચલાવવામાં આવતી રાષ્ટ્રીય સ્તરની મુખ્ય યોજના છે. આ અંતર્ગત વાઘના રહેઠાણનું સંરક્ષણ, અવૈધ શિકાર સામે કડક કાર્યવાહી, અને સ્થાનિક સમુદાયોની ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવે છે.

ટેકનોલોજી આધારિત દેખરેખ: કેમેરા ટ્રેપિંગ, ડીએનએ મેટાબારકોડિંગ અને અન્ય વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિઓ દ્વારા વન્યજીવનની ગણતરી, મોનિટરિંગ અને સંશોધન કરવામાં આવે છે, જેથી પ્રજાતિઓની સ્થિતિ અને માનવ પ્રવૃત્તિઓનો અસરકારક અભ્યાસ થઈ શકે.

સંરક્ષિત વિસ્તાર અને પેટ્રોલિંગ: રિઝર્વમાં નિયમિત પેટ્રોલિંગ, અવૈધ પ્રવૃત્તિઓ સામે કડક પગલાં, અને સંરક્ષિત વિસ્તારોમાં માનવ પ્રવેશ નિયંત્રિત કરવો—આ બધું વન્યજીવનને સલામત રાખવા માટે જરૂરી છે.

સ્થાનિક સમુદાયની ભાગીદારી: સંરક્ષણ કાર્યમાં સ્થાનિક લોકોનો સહયોગ મેળવવો, તેમને જાગૃત કરવો અને પર્યાવરણ સંરક્ષણમાં તેમની ભૂમિકા વધારવી—આ પણ મહત્વપૂર્ણ છે.

શૈક્ષણિક અને જાગૃતિ કાર્યક્રમો: પ્રવાસીઓ અને સ્થાનિકોને વન્યજીવનના મહત્વ વિશે જાગૃત કરવા માટે વિવિધ કાર્યક્રમો અને વર્કશોપ્સ આયોજિત થાય છે.

 વન્યજીવન સંરક્ષણ કાયદા હેઠળ અવૈધ શિકાર, વૃક્ષકાપ અને અન્ય નુકસાનકારક પ્રવૃત્તિઓ સામે કડક દંડ અને કાયદાકીય કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે.

આ આખા વિસ્તારમાં લગભગ 35,000 વૃક્ષો લગાવવામાં આવ્યા છે, અને દર 500 મીટર પર વોટર હાર્વેસ્ટિંગ સિસ્ટમ પણ લગાવવામાં આવી છે.

આ પહેલીવાર છે જ્યારે ભારતમાં પ્રાણીઓ માટે આ પ્રકારનો ઓવરપાસ બનાવવામાં આવ્યો છે. આ માત્ર એક તકનીકી સિદ્ધિ નથી, પરંતુ તે દર્શાવે છે કે વિકાસ અને પર્યાવરણ એકસાથે કેવી રીતે આગળ વધી શકે છે. આ પ્રોજેક્ટ આવનારા સમયમાં દેશના અન્ય ભાગો માટે એક ઉદાહરણ બની શકે છે.

જો આપણે યોગ્ય રીતે યોજના બનાવીએ, તો મનુષ્ય અને પ્રાણી બંને સાથે રહી શકે છે — કોઈને નુકસાન પહોંચાડ્યા વિના. આ જ સંદેશ આપે છે આ વાઈલ્ડલાઈફ ઓવરપાસ.

આ આખા વિસ્તારમાં લગભગ 35,000 વૃક્ષો લગાવવામાં આવ્યા છે, અને દર 500 મીટર પર વોટર હાર્વેસ્ટિંગ સિસ્ટમ પણ લગાવવામાં આવી છે.

રણથંભોર ટાઈગર રિઝર્વ

રણથંભોર ટાઈગર રિઝર્વ ભારતના સૌથી પ્રસિદ્ધ વન્યજીવન સંરક્ષણ ક્ષેત્રોમાંનું એક છે, જે ટાઈગર દર્શન અને પ્રાકૃતિક સૌંદર્ય માટે વિશેષ ઓળખાય છે.

 રણથંભોર નેશનલ પાર્ક (ટાઈગર રિઝર્વ)

રણથંભોર નેશનલ પાર્ક એ રાજસ્થાનના સવાઈ માધોપુર જિલ્લામાં આવેલું ભારતનું અગ્રણી ટાઈગર રિઝર્વ છે, જ્યાં રોયલ બંગાલ ટાઈગરને તેમના કુદરતી નિવાસસ્થાનમાં જોવા મળે છે. અહીંનું વિશાળ 1,334 ચોરસ કિમીનું ક્ષેત્રફળ, ઐતિહાસિક રણથંભોર કિલ્લો, વિવિધ પ્રકારના વન્યપ્રાણીઓ, પક્ષીઓ અને સુંદર જળાશયો આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે. પાર્કમાં જીપ અને કેન્ટર સફારી, હાઈકિંગ, પિકનિક અને બાળકો માટે રમતો જેવી સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે. ટાઈગર દર્શન માટે ઓક્ટોબરથી જૂન શ્રેષ્ઠ સમય છે. drawback: ટાઈગર જોવા માટે કેટલીકવાર ધીરજ રાખવી પડે છે અને આગોતરી બુકિંગ જરૂરી છે.

રણથંભોર ટાઈગર રિઝર્વ એન્ટ્રી ગેટ

પાર્કમાં પ્રવેશ માટે   મુખ્ય પ્રવેશદ્વારો છે, જ્યાંથી સફારી શરૂ થાય છે. અહીંથી પાર્કની અંદરના વિવિધ ઝોનમાં પ્રવેશ મળે છે. સુવિધા તરીકે પબ્લિક રેસ્ટરૂમ, બાળકો માટે અનુકૂળતા અને ટિકિટ માટે આગોતરી યોજના કરવાની ભલામણ થાય છે.

રણથંભોર ટાઈગર સફારી રાષ્ટ્રના ગૌરવ રૂપ છે.

રણથંભોરમાં સફારી માટે જીપ અને કેન્ટર બંને વિકલ્પો ઉપલબ્ધ છે, જે પ્રવાસીઓને ટાઈગર અને અન્ય વન્યજીવન નજીકથી જોવા અનોખો અનુભવ આપે છે. ઓનલાઈન બુકિંગની સુવિધા છે અને સફારી માટે અલગ અલગ ટાઈમ સ્લોટ્સ છે. ટાઈગર જોવા માટે સફળતા દર હંમેશા ખાતરીપાત્ર નથી, પણ અનુભવ રોમાંચક રહે છે.

રણથંભોર ટાઇગર રિઝર્વમાં સૌથી જોવા મળતા વન્યજીવન શું છે

રણથંભોર ટાઈગર રિઝર્વમાં સૌથી વધુ જોવા મળતા અને લોકપ્રિય વન્યજીવનમાં રોયલ બંગાળ વાઘ (ટાઈગર) મુખ્ય આકર્ષણ છે. અહીં વાઘની સંખ્યા ભારતના અન્ય અભયારણ્યો કરતાં વધારે છે, અને પ્રવાસીઓ મોટાભાગે વાઘ જોવા માટે જ આવે છે.  

વાઘ સિવાય અહીં નીચેના મુખ્ય પ્રાણી અને પક્ષીઓ જોવા મળે છે:

*ચિત્તલ (સ્પોટેડ ડિયર)*

*સાંભર*

*નીલગાય*

*જંગલી સૂર (વાઈલ્ડ બોર)*

*લંગૂર અને વાંદરા*

*લિપાર્ડ (દીપડો)*

*મગરમચ્છ*

 ખાસ કરીને તળાવો અને નદીઓમાં મગર મચ્છર જોવા મળે છે.

*વિવિધ પક્ષીઓ*મા

 ખાસ કરીને શિયાળામાં અનેક યાયાવર પક્ષીઓ, તેમજ શિકારી પક્ષીઓ, બાજ, ગીધ વગેરે જોવા મળે છે.

આ ઉપરાંત, રણથંભોરના તળાવો અને જળાશયો પક્ષીપ્રેમીઓ માટે પણ આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે, જ્યાં અનેક જાતિના પક્ષીઓ જોવા મળે છે. 

સારાંશરૂપે કહી શકાય કે રણથંભોરમાં,વાઘ, હરણ, મગર, લિપાર્ડ, અને અનેક પક્ષીઓ** સૌથી વધુ જોવા મળે છે.

અહીં લીલીછમ વનરાજી અને સુંદર મજાના પર્વતો તથા વહેતા ઝરણાથી આખો વિસ્તાર પતિ નયનરમ્ય 

લાગે છે ખાસ કરીને ચોમાસાની સિઝનમાં અહીં પ્રકૃતિ 16 એ કળા એક ખીલી ઉઠે છે દેશ-વિદેશના લાખો પ્રવાસીઓ અહીં મુલાકાતે આવે છે અને મુક્ત મનથી આનંદપૂર્વક વન્યજીવન દર્શન કરવાનો લ્હાવો લે છે.

આ પહેલીવાર છે જ્યારે ભારતમાં પ્રાણીઓ માટે આ પ્રકારનો ઓવરપાસ બનાવવામાં આવ્યો છે. આ માત્ર એક તકનીકી સિદ્ધિ નથી, પરંતુ તે દર્શાવે છે કે વિકાસ અને પર્યાવરણ એકસાથે કેવી રીતે આગળ વધી શકે છે. આ પ્રોજેક્ટ આવનારા સમયમાં દેશના અન્ય ભાગો માટે એક ઉદાહરણ બની શકે છે.

જો આપણે યોગ્ય રીતે યોજના બનાવીએ, તો મનુષ્ય અને પ્રાણી બંને સાથે રહી શકે છે — કોઈને નુકસાન પહોંચાડ્યા વિના. આ જ સંદેશ આપે છે આ વાઈલ્ડલાઈફ ઓવરપાસ.

રાષ્ટ્રની સુંદર મજાની નયનરમ્ય ધરતી નિસર્ગના અલંકાર રૂપ છે. 

સુરેશ ભટ્ટ 

સંદર્ભ:

#WildlifeCorridor #DelhiMumbaiExpressway #NHAI #SaveNature #SustainableDevelopment #GreenHighway #Ranthambore #IndianWildlife

https://tv9gujarati.com/photo-gallery/why-is-international-tiger-day-celebrated-do-you-want-to-see-a-tiger-reached-these-places-813950.html