પ્રાસંગિક યુરોપનું પાવર હાઉસ ગણાતું જર્મની બ્રેકડાઉન થઈ રહ્યું છે.++++++ ચીન તેમજ અમેરિકા સાથે જીઓપૉલિટિકલ ક્રાઇસિસ અને નવી ઔદ્યોગિક હરીફાઈ જર્મન ઉત્પાદનોની વિદેશોમાં માગ ઘટાડવાનું કામ કરે છે. છેલ્લા કેટલાક સમયથી જર્મનીની અર્થવ્યવસ્થા ડાઉન થઈ રહી છે.++++++++ચીન રશિયા અમેરિકા અને જર્મનીની અર્થવ્યવસ્થા પર હવે મંદીનો ઓછાયો છવાતો જાય છે. યુરોપની અર્થવ્યવસ્થામાં જર્મની પાવર પાવર હાઉસ ગણાય છે ત્યાં હંમેશા ઉપયોગી ઉત્પાદન અને આર્થિક પ્રવૃત્તિઓ ધમધમતી હોય છે આજે જર્મનીમાં મંદીનો માહોલ છે.જર્મની યુરોપની સૌથી મોટી અને વિશ્વની ત્રીજા ક્રમની અર્થવ્યવસ્થા છે. ઈન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડે ભારતની જીડીપી 2027-28માં 5.15 ટ્રિલિયન ડોલર સુધી પહોંચવાનો અંદાજ મૂક્યો છે, જે ભારતને જર્મની અને જાપાનથી આગળ મૂકી દેશે. ભારત અને જર્મનીની સરખામણી કરીએ તો જર્મનીનો જીડીપી 4.430 બિલિયન ડોલર છે જ્યારે ભારતનો 3.730 બિલિયન ડોલર છે. પણ 'પર કેપિટા જીડીપી’ની દૃષ્ટિએ જર્મની 52820 ડોલર સાથે ભારતના 2610 ડોલર કરતાં ઘણું આગળ છે. જર્મની જ નહીં પણ ટોપ-10અર્થવ્યવસ્થાઓમાં ભારતની ‘પર કેપિટા જીડીપી’ સૌથી ઓછી છે,નવમા ક્રમે રહેલા બ્રાઝિલની 10410 ડોલર કરતાં પણ. જાહેર આરોગ્યની વાત કરીએ તો જર્મનીને 94 અને ભારતને 30 અંક મળે. પ્રતિ 1000 વ્યક્તિ જર્મનીમાં આઠ હોસ્પિટલ બેડ છે જ્યારે ભારતમાં માત્ર 0.53 પ્રતિ 1000 વ્યક્તિ જર્મનીમાં 4.5 ડોક્ટર છે જ્યારે ભારતમાં માત્ર 0.73! બેરોજગારી દર જર્મનીમાં ત્રણ ટકા જ્યારે ભારતમાં સાત ટકાથી વધુ છે. જર્મનીમાં સરેરાશ આવક 54030 ડોલર છે જ્યારે ભારતની 2390 ડોલર છે. ભ્રષ્ટાચાર મામલે પણ ભારતમાં જર્મની કરતાં ઘણી ખરાબ પરિસ્થિતિ છે. આજના ઇન્ટરનેટના યુગમાં ભારતમાં પ્રતિ 1000 વ્યક્તિ 463 ઇન્ટરનેટ યુઝર સામે જર્મનીમાં 916 છે. ઊંચી આવક ધરાવતા તમામ દેશો આર્થિક સમૃદ્ધિ અને ઘટતી વસ્તીને કારણે નીચી જીડીપી વૃદ્ધિની કક્ષામાં આવે છે, જ્યારેવિકાસશીલ દેશો ઊંચી જીડીપી વૃદ્ધિ નોંધાવે છે. એટલે જ ભારત 2013-2022 દરમિયાન લગભગ સાત ટકાની, એટલી પ્રભાવશાળી વૃદ્ધિ ન હોવા છતાં ચાર દેશોને પાછળ છોડીને પાંચમી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બન્યો.જર્મની અને જાપાન પણ ઘટી રહેલી વસ્તી સાથે ઊંચી માથાદીઠ આવકવાળા દેશો છે. IMF 2027માં જર્મની અને જાપાનની જીડીપી અનુક્રમે 4.95 ટ્રિલિયન ડોલર અને 5.08 ટ્રિલિયન ડોલર થવાનો અંદાજ મૂકે છે જ્યારે ભારત માટે 8.72 ટકાની વૃદ્ધિનો આશાવાદી અંદાજ મૂકે છે. જો તે સાકાર થઈ જશે, તો તે વર્ષે ભારત જર્મની અને જાપાનને પાછળ છોડી દેશે. જોકે આમાં સરકારના કોઈ ખાસ પ્રયાસો જવાબદાર નથી. આ બે દેશોની સરખામણીમાં ભારતની પ્રમાણમાં ઊંચી જીડીપી વૃદ્ધિ જ ભારતને 2027-28માં ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બનાવશે.જ્યારે ભારતની સરખામણી જર્મની સાથે કરવામાં આવે છે ત્યારે જર્મનીની અર્થવ્યવસ્થા ધીમે ધીમે બગડતી જાય છે ક્યાં ઊંચા વ્યાજ દરરો ભ્રષ્ટાચાર મોંઘવારી જેવા પ્રશ્નો છે જ્યારે ભારત જાપાનનું વિકસતો અર્થતંત્ર પ્રગતિ સાથી રહ્યું છે જર્મનીને ચીન સાથે કટર હરીફાઈ છે જ્યારે ભારતને આવી કોઈ કટર હરીફાઈ ચીન સાથે નથી જર્મનીની બીજી એક મોટી મુશ્કેલી એ જ છે કે અમેરિકા સાથેના સંબંધો હવે પહેલા જવા રહ્યા નથી આના કારણે જર્મનીની પીછે હદ થઈ છેગઈ સાલમાં તેની અર્થવ્યવસ્થા સંકોચાઈ અને 2024માં પણ એમાં પાછો જીવ ફૂંકાશે એવી કોઈ આગાહી નથી. માત્ર ઉદ્યોગો જ નહીં, જર્મનીના ખેડૂતો પણ બરબાદીના રાહ પર આગેકદમ કરતા ગુસ્સામાં લાલઘૂમ છે. ઔદ્યોગિક ઉત્પાદન ઘટી રહ્યું છે અને સરકાર એમાં કાંઈ કરી શકે તેમ નથી. બર્લિનની સતત ઘરાકીની ચહલપહલવાળી બજાર ગઈ સાલ 0.3 ટકા સંકોચાઈ છે. જ્યાં યુરો ચલણ તરીકે વપરાય છે એવા 20 દેશોમાં જર્મનની અર્થવ્યવસ્થાની સ્થિતિ સૌથી ખરાબ દેખાવ કરી રહી છે.2024ના વર્ષની શરૂઆત જ જર્મની માટે મનહૂસ રહી છે. જર્મનીના રસ્તાઓ અને શેરીઓ ખેડૂતોના ટ્રેક્ટરોએ જામ કરી દીધા છે અને મોટેમોટેથી વગાડવામાં આવતા એના હોર્ન જર્મનીનો ખેડૂત કેટલો નારાજ છે એની ચાડી ખાય છે. કૃષિ માટેના બજેટમાં જે કાપ મૂકવામાં આવ્યો તે સામે ખેડૂતો સખત નારાજગી અને વિરોધ વ્યક્ત કરી રહ્યા છે. રેલવે કર્મચારીઓ વધારે પગારની માગણીના ટેકામાં હડતાળ પર છે. બધે અરાજકતા અને ટ્રાફિક જામનું જાણે કે સામ્રાજ્ય છવાઈ ગયું.બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી યુરોપનું ઇન્ડસ્ટ્રિયલ પાવરહાઉસ ગણાતું જર્મની એની મહાકાય ફેક્ટરીઓ અને હાઈટેક એન્જિનિયરિંગ માટે જાણીતું હતું પણ હવે એના ઑટો ઉત્પાદકોએ ચીનમાં ઉત્પાદિત સસ્તા ઉત્પાદનો સાથે હરીફાઈ કરવાની છે અને પોતાને ત્યાં ટેક્નોલૉજી જાયન્ટ્સને આકર્ષવા અમેરિકા સાથે હરીફાઈ કરવાની છે. એક એવી છાપ ઊભી થઈ છે કે જર્મની પોતાના ઉદ્યોગોને અદ્યતન ટેક્નોલૉજી અને ડિઝિટલાઇઝેશનથી સજ્જ કરવામાં સફળ નથી રહ્યું. ગયા વર્ષની મંદીએ સરકારને લગભગ લકવો મારી ગયો હોય એ સ્થિતિએ મૂકી દીધી છે. ચાન્સેલર ઓલાફનું ગઠબંધન જર્મનીમાં અત્યાર સુધીના વડાઓની સરખામણીમાં અપ્રિયતાની ચરમસીમાએ છે.જર્મનીમાં અત્યારે ત્રણ પક્ષોનું સંયોજન રાજ કરે છે. અર્થવ્યવસ્થા માંદી હોય એટલે ભાગીદારોમાં સ્વાભાવિક રીતે ઝઘડા થાય અને દોષનો ટોપલો એકબીજા પર ઢોળવાનો પ્રયત્ન થાય. કદાચ આ કારણથી જ નવેમ્બરમાં બજેટની કટોકટી આવી ગઈ જેણે સરકારને પ્રજામાં અપ્રિય બનવાનું કામ કર્યું છે. આના દાખલા પણ દેખાવા માંડ્યા છે. પૂર્વ જર્મનીના મતદારોએ એકદમ જમણેરી ઝોક ધરાવતા વ્યક્તિને શહેરના મેયર તરીકે ચૂંટી કાઢ્યો છે, જે આવનાર સમયમાં હાલની સરકારના વિકલ્પે નેશનાલિસ્ટ પાર્ટીની વધતી જતી લોકપ્રિયતાનું સૂચન કરે છે.એક સમયે જર્મનની વિશ્વભરમાં બોલબાલા હતી જર્મન કંપનીએ ખાસ પ્રકારનું સ્ટીલ બનાવ્યું જે જર્મન સિલ્વર તરીકે જાણીતું હતું આ ધાતુના વાસણો ચાંદી અને સ્ટીલની ખૂબીઓ ધરાવતા હતાઆ અલગ પ્રકારની મેટલ ના વાસણોને કપડાથી ઘસવામાં આવે તો તે ચાંદીની ચમકી ઉઠતા હતા આમ ચાંદી અને સ્ટીલનું મિશ્રણ કરીને જર્મનીએ જે મેટલ બનાવી તેના વાસણો આજે એન્ટિક પીસ માં ગણાવવામાં આવે છે જર્મનીની ટેકનોલોજી એક સમયે જગતમાં સર્વોચ્ચ હતી પરંતુ આજે જર્મનીની પીછે હટ થઈ રહી છે કારણકે ત્યાંના ઉદ્યોગો અને વિજ્ઞાન જમાના સાથે કદમ મિલાવી શક્યા નહીં બીજી બાજુ પ્રાચીન શાસ્ત્રોના આધારે જર્મનીએ જર્મની જે સંશોધન કર્યું તેનો જગતમાં જોટો જડે તેમ નથી જર્મનીના વિજ્ઞાનીકોએ પ્રાચીન ભારતના દુર્લભ ગ્રંથોનો અભ્યાસ કરીને એવું કરી બતાવ્યું કે જેને કારણે જગત આશ્ચર્યચકિત બન્યું આજે પણ પ્રાચીન સંસ્કૃતિના આધારે વૈજ્ઞાનિક સંશોધન કરવામાં જર્મનીનો જોટો જડે તેમ નથી આમ છતાં જર્મનીની પીછે હટ થઈ રહી છે અને યુરોપનું સૌથી મોટું પાવર હાઉસ આજે ઉર્જા ઉત્પન્ન કરવામાં ઝડપભેર ધીમું પડી રહ્યું છે સુરેશ ભટ્ટ