તંત્રીલેખ પ્રથમ સ્વદેશી ડાઇવિંગ સપોર્ટ સમુદ્રી જહાજ 'નિસ્તાર' +++++++++++++++++

ભારતના ચાઇના સાથેના સંબંધો સુધરી જાય તે માટે વિદેશ પ્રધાન હાલ ચાઇનામાં છે. સંબંધ સુધારવા માટે પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે આમ છતાં ચીનની ચાલબાજી વિશ્વભરમાં જાણીતી છે આથી તેની લશ્કરી ગતિવિધિઓને ખયાલમાં રાખીને ભારતે પોતાના સમુદ્રી તાકાત વધારવાની ભાગરૂપે એક અત્યંત આધુનિક સમુદ્રી લડાયક જહાજ આગામી સપ્તાહમાં તરતું મુકવાનું છે. 'નિસ્તાર' નૌકાદળના કાફલામાં જોડાવા માટે તૈયાર છે઼. પ્રથમ સ્વદેશી ડાઇવિંગ સપોર્ટ જહાજ પાકિસ્તાનના મિત્ર ચીન માટે 'લેન્સેટ' જેવું ઉપયોગી સાબિત થશે. ભારતીય નૌકાદળ 18 જુલાઈ, 2025 ના રોજ વિશાખાપટ્ટનમ ખાતે સ્વદેશી ડાઇવિંગ સપોર્ટ વેસલ 'નિસ્તાર' ને સામેલ કરશે. તે ઊંડા સમુદ્રમાં ડાઇવિંગ અને સબમરીન બચાવ કામગીરી માટે સક્ષમ છે. નિસ્ટાર ભારતીય નૌકાદળમાં જોડાવા માટે તૈયાર છે, જાણો કે પ્રથમ સ્વદેશી ડાઇવિંગ સપોર્ટ જહાજ ઊંડા સમુદ્રમાં કેવી રીતે ઉપયોગી થશે.ભારતીય નૌકાદળ ૧૮ જુલાઈ, ૨૦૨૫, શુક્રવારના રોજ વિશાખાપટ્ટનમના નેવલ ડોકયાર્ડ ખાતે તેના પ્રથમ સ્વદેશી ડાઇવિંગ સપોર્ટ વેસલ (DSV) 'નિસ્ટાર' ને કાફલામાં સામેલ કરવા માટે તૈયાર છે. આ જહાજ ઊંડા સમુદ્રમાં ડાઇવિંગ કરવા સક્ષમ છે. આ સબમરીન સંબંધિત બચાવ કામગીરીમાં મોટું યોગદાન આપશે. 'નિસ્ટાર' ડીપ સબમર્જન્સ રેસ્ક્યુ વેસલ (DSRV) તરીકે 'મધર શિપ' તરીકે પણ કામ કરશે. આનાથી દરિયાની નીચે સબમરીનમાં કોઈપણ કટોકટીની પરિસ્થિતિમાં ફસાયેલા લોકોને બચાવવા અને બહાર કાઢવામાં મદદ મળશે, આ રીતે તે દુશ્મનોની નજરમાં કાંટો બની રહેશે. નિસ્ટારને સબમરીન માટે રક્ષક તરીકે તૈનાત કરવામાં આવશે આ"અત્યાધુનિક જહાજ ઊંડા સમુદ્રમાં ડાઇવિંગ સિસ્ટમ્સથી સજ્જ છે. નિસ્ટાર નૅવીની ઓપરેશનલ ક્ષમતાઓને મજબૂત બનાવે છે અને મુશ્કેલીમાં મુકાયેલી સબમરીનમાંથી કર્મચારીઓને બચાવવા માટે તૈયાર છે." આનો અર્થ એ થયો કે નિસ્ટાર આધુનિક સાધનોથી સજ્જ છે અને તે મુશ્કેલીમાં મુકાયેલી સબમરીનમાં ફસાયેલા લોકોને બચાવવામાં મદદ કરશે. 'નિસ્તાર' સ્વદેશી રીતે હિન્દુસ્તાન શિપયાર્ડ લિમિટેડ દ્વારા ડિઝાઇન અને બનાવવામાં આવ્યું છે. તે પૂર્વીય નૌકાદળ કમાન્ડમાં જોડાશે. અગાઉ પણ INS નિસ્તાર એક સબમરીન બચાવ જહાજ હતું. તે ૧૯૬૯માં તત્કાલીન સોવિયેત રશિયા (યુએસએસઆર) પાસેથી ભારતીય નૌકાદળ માટે ખરીદવામાં આવ્યું હતું અને ૧૯૭૧માં કાર્યરત થયું હતું. ૧૦૦૦ મીટર ઊંડાઈ સુધી દેખરેખ, બચાવ માટે સક્ષમ નૌકાદળના પ્રવક્તાએ જણાવ્યું હતું કે તેમની પાસે રિમોટલી ઓપરેટેડ વાહનો (ROV) છે. આ ROV ની મદદથી તેઓ 1000 મીટરની ઊંડાઈ સુધી દેખરેખ રાખી શકે છે. તેઓ ડૂબી ગયેલી વસ્તુઓ પણ મેળવી શકે છે. "તે 1,000 મીટરની ઊંડાઈ સુધી ડાઇવર દેખરેખ અને બચાવ કામગીરી હાથ ધરવા સક્ષમ છે," પ્રવક્તાએ જણાવ્યું. આ ડાઇવિંગ સપોર્ટ જહાજ ભારતીય શિપિંગ રજિસ્ટર (IRS) ના નિયમો અનુસાર ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું છે. નિસ્તારનું વજન ૧૦,૦૦૦ ટન છે, આ નામ સંસ્કૃત પરથી આવ્યું છે. 'નિસ્તર' નામ સંસ્કૃતમાંથી આવ્યું છે. તેનો અર્થ મુક્તિ, બચાવ અથવા મુક્તિ થાય છે. પ્રવક્તાના જણાવ્યા અનુસાર, આ જહાજ ૧૧૮ મીટર લાંબુ છે અને તેનું વજન લગભગ ૧૦,૦૦૦ ટન છે. તે આધુનિક ડાઇવિંગ સાધનોથી સજ્જ છે. તે ૩૦૦ મીટરની ઊંડાઈ સુધી ઊંડા સમુદ્રમાં ડાઇવિંગ કરવા સક્ષમ છે. નિસ્ટારમાં 75 મીટરની ઊંડાઈ સુધી ડાઇવિંગ કરવા માટે એક સાઇડ ડાઇવિંગ સ્ટેજ પણ છે. આશરે ૧૨૦ મીટરની લંબાઈ અને ૧૦,૦૦૦ ટનથી વધુના વિસ્થાપન સાથે, તે DSV ડાયનેમિક પોઝિશનિંગ સિસ્ટમનો ઉપયોગ કરીને તેની સ્થિતિ જાળવી રાખવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. તાજેતરના સમયમાં, હિંદ મહાસાગરમાં ચીની જાસૂસી સબમરીનની હાજરીના અહેવાલો આવ્યા છે. આવી સ્થિતિમાં, નિસ્ટાર દુશ્મન સબમરીન પર નજર રાખવા માટે પણ ઉપયોગી થઈ શકે છે. નિસ્ટાર 60 દિવસ સુધી સતત દરિયામાં રહેવા સક્ષમ છે. જહાજ પરનું મોટું ડાઇવિંગ સંકુલ હવા અને સંતૃપ્તિ બંને ડાઇવિંગ સિસ્ટમથી સજ્જ છે. વધુમાં, પાણીની અંદર રિમોટલી સંચાલિત વાહનો (ROV) અને સાઇડ સ્કેન સોનાર તેની કાર્યકારી ક્ષમતાઓમાં વધારો કરે છે. તે 60 દિવસથી વધુ સમય સુધી દરિયામાં રહેવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. તે હેલિકોપ્ટર ઓપરેશન દ્વારા સ્ટેજ કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. તેમાં 15 ટનની સબસી ક્રેન પણ છે. આ બધી બાબતો મળીને આ જહાજને ખૂબ ઉપયોગી બનાવે છે. સુરેશ ભટ્ટ